Podatki, zwłaszcza akcyzowy, mogą odgrywać ważną rolę jako jeden z elementów działania państwa na rzecz poprawy stanu zdrowia publicznego w Polsce – zgodnie stwierdzili uczestnicy debaty fiskalno-medycznej podczas Poznańskiego Kongresu Gospodarczego.
Dodatkowe elementy, które umożliwią skuteczną walkę z otyłością, alkoholizmem, a przede wszystkim z epidemią palenia papierosów, to edukacja, profilaktyka i realistyczne działania, oparte na sprawdzonych wzorach z krajów, które już odniosły sukces w ograniczeniu społecznych i ekonomicznych skutków chorób cywilizacyjnych.
Eksperci zwrócili uwagę, że istnieje silny związek między podatkiem akcyzowym i zdrowiem. „To świetne narzędzie, żeby oddziaływać na rynek i konsumentów, ukierunkowując ich upodobania do produktów, które wybierają. Wybieramy produkty, kierując się ceną, a podatek akcyzowy zawsze ma wpływ na cenę” – przekonywał Wojciech Bronicki, były urzędnik resortu finansów.
Tomasz Tratkiewicz, były dyrektor departamentu podatku od towarów i usług, zwrócił uwagę na ograniczone efekty wprowadzenia tzw. opłaty cukrowej. W jego cenie zabrakło odpowiedniej edukacji, także medialnej: „Ludzie, jeżeli chodzi o podatek cukrowy, nie mają świadomości, że oni w ogóle go płacą. Jaki ma sens nowe obciążenie, jeżeli rośnie cena tego produktu, a ludzie sobie myślą, że ceny w ogóle rosną bardzo szybko. Ja mam wrażenie, że jak był wprowadzany podatek cukrowy, to ta akcja medialna był bardzo ograniczona i nie przebiła się do świadomości adresatów”.
Pieniądze z podatków powinny w większym stopniu trafiać na profilaktykę podkreślał Grzegorz Juszczyk, były dyrektor Państwowego Zakładu Higieny. „Zdecydowaną większość wydatków na opiekę medyczną, blisko 97%, wydajemy na niezbędne działania medycyny naprawczej, czyli leczenie skutków zaniedbań w obszarze profilaktyki. Mniej więcej 3,5% tych całkowitych wydatków na zdrowie to wydatki profilaktyczne” – wyliczał.
Profesor Rodryg Ramlau, kierownik Katedry i Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, postulował wprowadzenie odrębnego podatku, albo przeznaczenie części środków z akcyzy na wyroby tytoniowe na edukację i profilaktykę uzależnień.
„Każdego dnia z powodu palenia papierosów umiera w Polsce 300 osób i jest to olbrzymi dramat, dlatego musimy brać przykład z krajów, gdzie profilaktyka się powiodła i gdzie widać jednoznacznie efekty” – podkreślał Ramlau.
Onkolog zwrócił uwagę na przykład Szwecji, gdzie po kilkunastu latach odsetek palaczy wśród dorosłych spadł do blisko 5%. W Szwecji wielu byłych palaczy papierosów przerzuciło się na snus, tradycyjną i dozwoloną tylko w Szwecji, metodę doustnego przyswajania nikotyny w postaci zmielonego tytoniu pakowanego w saszetki. W Polsce, według ostatnich danych Polskiej Akademii Nauk, papierosy pali 28,8% dorosłych.
Wprowadzenie skutecznego, opartego na sprawdzonych w innych krajach metodach działania, programu walki z uzależnieniami powinno być polską ambicją przekonywał Grzegorz Juszczyk. Były dyrektor PZH podał przykład Czech, które kilka lat temu wprowadziły skuteczny program profilaktyki raka jelita grubego, oparty na badaniach przesiewowych kału na obecność krwi utajonej.
„Czesi znowu eksperymentują z takim podejściem w przypadku programu redukcji szkód związanych z paleniem tytoniu. Prowadzą działania, które mają wspierać osoby chcące rzucić palenie papierosów, wykonując w trakcie tego procesu badania przesiewowe, ale także różnicując stawki podatkowe i pokazując poprzez politykę fiskalną, że pewne produkty mogą być bardziej skuteczne w prewencji szkód związanych z paleniem tytoniu” – opisywał Juszczyk.
Polityka podatkowa wobec używek powinna być realistyczna, oparta na wspieraniu działań, które mogą przynieść pozytywny skutek ocenił Wojciech Bronicki. „W innym kierunku idzie tutaj Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), która mówi – zakaz, zakaz, zlikwidować, prohibicja. Tego się nie da zrobić, a podatek akcyzowy jak już wcześniej mówiłem jest świetnym narzędziem do tego, żeby kształtować różne oddziaływania na konsumentów” – podkreślił były dyrektor departamentu podatku akcyzowego.
Podobnie działania WHO ocenia były dyrektor PZH, Grzegorz Juszczyk, zwracając uwagę, że kraje, które osiągnęły sukces w walce z paleniem, doszły do tego przez połączenie profilaktyki, edukacji i dostęp do terapii, także produktami alternatywnymi, dla osób, które chcą rzucić palenie.
