Zarówno alergia pokarmowa, jak i kontaktowa uważane są za chorobę wieku dziecięcego. Niestety, obydwa schorzenia mogą dotyczyć osób w każdym wieku i zaatakować zupełnie niespodziewanie. Skąd się biorą, jakie dają objawy i jak możemy z nimi walczyć?
Choroby alergiczne powoli stają się epidemią. Światowa Organizacja Zdrowia uznała alergię za chorobę cywilizacyjną. Coraz większym problemem stają się nie tylko alergeny wziewne, ale również kontaktowe i pokarmowe.
Większość osób mylnie twierdzi, że alergia pokarmowa jest czymś wrodzonym. Choć najczęściej pojawia się u niemowląt i małych dzieci, może pojawić się w każdym wieku. Przyczyną jest układ immunologiczny, który reaguje w nieprawidłowy sposób. Zwykle wraz z wiekiem objawy alergii pokarmowej ustępują, jednak nie zawsze tak się dzieje. Najczęściej diagnozuje się alergię pokarmową u chorych z innymi alergiami. Wówczas zjawisko ma charakter wtórny i pojawia się na bazie alergii wziewnej lub kontaktowej, tworząc tzw. alergię krzyżową. Jak ona powstaje i czym się objawia?
Mechanizm rozwoju schorzenia jest banalnie prosty. Białka obecne m.in. w pyłkach roślin są bardzo zbliżone składem chemicznym do białek występujących w alergenach pokarmowych. Gdy mamy kontakt z takim produktem nasz układ immunologiczny wytwarza przeciwciała IgE, które mylnie rozpoznają podobne do siebie białka, uznając je za tożsame i atakując. Problem jest bardziej powszechny niż mogłoby się wydawać – szacuje się, że aż około 20-30 proc. chorych na alergię wziewne boryka się z uczuleniem na niektóre pokarmy.
Najczęstszym przypadkiem jest profilina, występująca w pyłkach wydzielanych przez brzozę, ale znajdująca się także w jabłku. Problematyczne jest także uczulenie na roztocza kurzu domowego, które krzyżuje się z alergią na owoce morza, a także alergią kontaktową na lateks. Często pojawia się także korelacja pomiędzy reakcją na sierść kota a innymi białkami pochodzenia zwierzęcego, takimi jak mleko, jaja, a nawet niektóre gatunki mięs. Wystąpieniu alergii krzyżowych sprzyja także alergia na pleśń i grzyby.
W przypadku alergii kontaktowej możemy rozróżnić dwie fazy: faza indukcji, która trwa 10-14 dni oraz faza ujawnienia, której objawy pojawiają się 24-48 godzin przy ponownym kontakcie z alergenem. W takim wypadku nasz organizm reaguje na alergen tak, jak na ciało obce, którego chce się pozbyć. Uwalniane są ogromne ilości histaminy, wywołując stan zapalny.
Co ciekawe, zanim pojawi się alergia kontaktowa, nasze ciało musi najpierw poznać konkretny alergen. To oznacza, że przy pierwszym zetknięciu się z daną substancją możemy nie mieć objawów skórnych. Natychmiastowa reakcja następuje dopiero po ponownym kontakcie. Głównymi alergenami kontaktowymi są metale takie jak nikiel czy chrom. Coraz częściej pojawiają się jednak niepożądane reakcje na kosmetyki, środki czystości, leki, a także tworzywa sztuczne, takie jak lateksowe rękawiczki.
Bardzo często alergia pokarmowa jest mylona z nietolerancją. Dzieje się tak, ponieważ objawy w obu przypadkach są bardzo podobne, jednak różni się ich przyczyna. Nietolerancja pokarmowa pojawia się bez udziału układu immunologicznego. Najczęściej przyczyną jest wadliwe wytwarzanie enzymów trawiennych, przez co organizm nie jest w stanie poradzić sobie ze strawieniem konkretnego składnika produktu. W ten sposób pojawia się między innymi nietolerancja laktozy.
Jakie objawy powoduje alergia pokarmowa? Zaraz po kontakcie z alergenem następuje tzw. zespół anafilaksji, na który składa się opuchlizna, uczucie swędzenia, drętwienia, a także katar czy kaszel. Zwykle pojawia się w okolicach warg, dziąseł, języka, przełyku czy podniebienia.
W dalszej kolejności pojawiają się objawy skórne, w postaci pokrzywki, wysypki i świądu. Mogą mieć one charakter miejscowy lub objąć swym obszarem całą powierzchnię ciała. Oprócz tego mogą pojawić się również objawy ze strony przewodu pokarmowego: wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, a także pieczenie w trakcie oddawania moczu lub wypróżniania.
Podobny problem pojawia się w przypadku rozróżnienia alergii kontaktowej, często mylonej z niealergicznym kontaktowym zapaleniem skóry. To drugie, w przeciwieństwie do uczulenia nie jest efektem nadwrażliwości organizmu na alergen, a podrażnienia skóry. W takim przypadku reakcja następuje przy każdej styczności z drażniącą substancją.
Alergia kontaktowa przeważnie rozpoczyna się od silnego świądu. Następnie pojawia się zaczerwienienie oraz grudki i pęcherzyki. Zmiany tworzą się w miejscu kontaktu z alergenem, jednak z czasem mogą rozprzestrzenić się na całą powierzchnię ciała. Ciekawym przypadkiem reakcji alergicznej są substancje fotouczulające, które wywołują objawy dopiero pod wpływem nasłonecznienia.
Wydawałoby się, że wystarczy ograniczyć produkty wywołujące niechciane reakcje i problem całkowicie zniknie. Niestety, wraz z rozwojem alergii wziewnych, zwłaszcza w momencie nasilenia pylenia roślin, rośnie problem reakcji krzyżowych. To wtedy wzrasta ryzyko pojawienia się wstrząsu anafilaktycznego po spożyciu alergenu – nawet, jeśli wcześniej objawy nie były dokuczliwe. Alergia może też rozszerzyć się na inne produkty, z którymi wcześniej nie mieliśmy żadnych problemów. Zaostrzeniu ulegają również reakcje na alergeny kontaktowe.
Jak z tym walczyć? Przede wszystkim powinniśmy zadbać o wyeliminowanie z naszego środowiska wszelkich alergenów.
