Rak płuca jest najczęściej diagnozowanym nowotworem na świecie. Tylko w naszym kraju co roku jest rozpoznawany u około 12 tys. mężczyzn i ponad 8 tys. kobiet. 1 sierpnia w geście solidarności z chorymi na raka płuca ustanowiono Światowym Dniem Świadomości Raka Płuca (World Lung Cancer Day).
Na zwiększenie ryzyka zachorowania na raka płuca istotny wpływ ma palenie tytoniu, a zerwanie z nałogiem, obok zachowania zdrowego trybu życia, nadal uznaje się za najbardziej skuteczną metodę zmniejszania prawdopodobieństwa rozwoju choroby. Zresztą dym tytoniowy, który w swoim składzie ma nawet 4000 związków chemicznych, w tym ponad 400 o działaniu drażniącym i 50 o działaniu rakotwórczym, może powodować też inne schorzenia m.in. rozedmę płuc, raka języka, raka wargi, raka jamy ustnej czy krtani, a nawet raka nerki, żołądka i przełyku. Warto jednak pamiętać, że rak płuca może dotknąć zarówno palaczy, jak i osoby, które nigdy nie paliły papierosów. Wśród innych czynników ryzyka rozwoju tej choroby wymienia się m.in. bierne palenie, zanieczyszczenie powietrza, historia rodzinna raka płuca.
„Rak płuca często jest nazywany cichym zabójcą, gdyż może się rozwijać przez wiele lat nie dając żadnych objawów. Te, jeśli się już pojawią, często są związane z zaawansowaniem choroby i wystąpieniem odległych przerzutów do innych narządów” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Dariusz M. Kowalski, onkolog kliniczny, Sekretarz Generalny Polskiej Grupy Raka Płuca, kierownik Oddziału Zachowawczego Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie. – „Stąd też w tej chorobie najważniejsze jest wczesne rozpoznanie, które może przełożyć się na poprawę rokowania i skuteczności leczenia”.
Raka płuca można podzielić na dwa główne typy: niedrobnokomórkowego (NDRP) lub drobnokomórkowego (DRP) raka płuca. W ramach tych dwóch grup wyróżnia się kilka podtypów, które mają różne cechy kliniczne, biologię i strategie leczenia, zależne m.in. of profilu molekularnego nowotworu.
„Jeśli spojrzeć na dane OECD, to pod względem częstotliwości wizyt lekarskich, Polska jest w europejskiej czołówce. Niestety w gabinecie najczęściej pojawiamy się już z konkretnym problemem zdrowotnym, by go wyleczyć, rzadziej, by chorobie zapobiec i stosować profilaktykę. Z tą myślą ponad dwa lata temu zainicjowałyśmy kampanię edukacyjną Onkopomocnik, w ramach której edukujemy pacjentów na temat profilaktyki nowotworów i zachęcamy ich do regularnego badania się, dzielimy się też podstawową wiedzą o diagnostyce i leczeniu raka płuca” – tłumaczy Anna Kupiecka, prezeska Fundacji Onkocafe – Razem Lepiej, inicjatora kampanii „Onkopomocnik – wiedza jest ważna”.
Długotrwały kaszel, duszności i świszczący oddech, plucie krwią, zmęczenie czy utrata masy ciała – tak najczęściej objawia się rak płuc. Jeśli zauważymy je u siebie lub kogoś z naszego otoczenia, od razu powinniśmy się zgłosić do lekarza i poprosić o skierowanie na badanie RTG płuc lub tomografię komputerową.
Zresztą w Polsce dla osób szczególnie zagrożonych rakiem płuca opracowany został na lata 2021-2024 Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP) za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK), który ma na celu nie tylko wzrost wiedzy na temat raka płuca, ale i wykrywanie go na wczesnym etapie.
„Im wcześniej rozpoznamy chorobę, tym większe szanse mamy na wyleczenie, pierwsze efekty programu przesiewowego raka płuca pokazują, że jest on w polskim systemie konieczny. Dlatego też mamy nadzieję, że zgodnie z zapowiedziami będzie on kontynuowany w kolejnych latach i przyczyni się do zwiększenia wczesnych wykryć raka płuca w Polsce” – zauważa prof. Dariusz M. Kowalski i dodaje. – „Kolejnym etapem, jeśli wystąpi podejrzenie raka, jest kompleksowa diagnostyka, która powinna obejmować nie tylko badania obrazowe, ale też endoskopowe, ocenę wydolności układu oddechowego oraz badanie patomorfologiczne, w części przypadków istotne jest zastosowanie nowoczesnej diagnostyki molekularnej, by potwierdzić lub wykluczyć występowanie mutacji w komórkach nowotworu”.
Polskie Towarzystwo Onkologiczne w kontekście diagnostyki pacjentów z rakiem płuca w wybranych przypadkach zaleca wykonanie już na samym początku diagnostyki kompleksowego profilowania genomowego. W ramach jednego badania można przeanalizować kilkaset zmian w genomie jednocześnie i uzyskać pełną wiedzę o typie nowotworu, sposobie leczenia, a także monitorować efekty terapii.
Od 2022 r. pacjenci i fundacje ich zrzeszające nieprzerwanie ubiegają się o objęcie refundacją tego świadczenia. Opracowana w 2023 r. przez Polskie Towarzystwo Onkologiczne karta świadczenia opieki zdrowotnej – „Badanie kompleksowego profilowania genomowego (CGP), wykonywane metodą wysokoprzepustowego sekwencjonowania następnej generacji (NGS) w diagnostyce molekularnej pacjentów z nowotworami złośliwymi” – choć uzyskała pozytywną rekomendację Prezesa AOTMiT w październiku tego samego roku, już prawie rok czeka na wprowadzenie do systemu ochrony zdrowia jako świadczenie gwarantowane.
„Pacjenci zbyt długo czekają na diagnozę i rozpoczęcie leczenia. W tej chorobie czas ma krytyczne znaczenie, niekiedy może decydować o życiu pacjenta. Dlatego z nadzieją oczekujemy kolejnych, zapowiadanych działań resortu w zakresie wdrożenia Lung Cancer Unitów, usprawnień w ścieżce diagnostycznej, w tym poszerzenia dostępu do diagnostyki molekularnej, ale także wdrożenia długofalowego programu profilaktycznego opartego na tomografii niskodawkowej. Liczymy też na to, że tempo udostępniania nowoczesnych terapii, które w ostatnich latach w Polsce znacząco przyspieszyło, zostanie utrzymane” – dodaje Anna Kupiecka.