Dostęp do innowacyjnych terapii i rozwiązań diagnostycznych w Polsce w ostatnim roku zwiększył się o 5 pkt. i wynosi 58 pkt. w 100 stopniowej skali KPI – wynika z najnowszych danych gromadzonych w ramach platformy Access GAP, która prezentuje dane dot. krajów Grupy Wyszehradzkiej. Polska poprawiła wynik przede wszystkim w dwóch obszarach – w onkologii oraz w chorobach rzadkich i nieznacznie w chorobach przewlekłych.
Nadal lepszy wynik notują Czechy i Słowacja, a Polska – z zaledwie dwoma punktami przewagi – plasuje się tuż przed Węgrami. Wyzwaniem pozostaje też czas oczekiwania na refundację leku od momentu jego zarejestrowania, który wydłużył się z 940 dni do 1029 dni.
Zgodnie z opublikowanymi już po raz trzeci danymi płynącymi z platformy Access GAP dostęp do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych we wszystkich krajach Grupy Wyszehradzkiej poprawia się, a w Polsce poprawił się w sumie o 16 punktów. W pierwszej edycji (2022 r.) ogólny wskaźnik Access GAP dla Polski wyniósł 42 pkt. i był najgorszy ze wszystkich krajów Grupy Wyszehradzkiej. W ciągu kolejnych edycji uległ poprawie – w 2023 r. był o 11 pkt. lepszy niż w 2023 r., a obecnie jest wyższy o kolejne 5 pkt.
W tegorocznym zestawieniu Polska uzyskała ogólny wynik 58 pkt. w 100 stopniowej skali KPI. Liderem pozostają Czechy (69 pkt.), z najwyższym wynikiem w każdej z dotychczasowych edycji, a na drugim miejscu jest Słowacja z wynikiem 61 pkt. Najniższy wynik uzyskały Węgry (56 pkt.), dokonały jednak największego postępu w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Ograniczenia GAP w krajach grupy V4 wynikają głównie z restrykcji w dopuszczaniu danego leku do refundacji oraz czasu, jaki upływa od momentu rejestracji leku do refundacji. Dziś w krajach Grupy Wyszehradzkiej na nowy lek ratujący zdrowie, a niejednokrotnie życie, pacjenci czekają średnio aż 1029 dni. Co więcej znacznie różni się on w poszczególnych krajach – w Czechach pacjenci czekają średnio 2,2 roku a w Polsce aż o rok dłużej (3,2 roku).
Zgodnie z tegoroczną aktualizacją Access GAP Polska poprawiła swój wynik we wszystkich trzech obszarach – w onkologii (z 61 do 67 pkt.), w chorobach rzadkich (z 57 do 64 pkt.) i w chorobach przewlekłych (41 do 43 pkt.). Największa poprawa względem 2023 r. obserwowana jest w mukowiscydozie, raku piersi i raku prostaty.
Luka w dostępie do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych w mukowiscydozie zmalała o 11,5 pkt. (z 56,3 pkt. w 2023 r. do 67,8 pkt. w 2024 r.). Dane dla mukowiscydozy odzwierciedlają, jaki wpływ na realny dostęp pacjentów do innowacyjnych terapii mają bariery administracyjne m.in. w programach lekowych. Moment decyzji o refundacji nie oznacza od razu możliwości zastosowania leku u danego pacjenta, lecz jest dopiero początkiem procesu kontraktowania, który w niektórych przypadkach może trwać wiele miesięcy. W raku piersi Access GAP dla Polski poprawił się o blisko 11 pkt. (z 52,8 pkt. w 2023 r. do 63,5 pkt. w 2024 r.). W ciągu ostatniego roku zwiększyła się liczba refundowanych terapii, w tym terapii rekomendowanych w wytycznych klinicznych oraz, co bardzo ważne, poprawił się także dostęp do zaawansowanej diagnostyki raka piersi. W przypadku raka płuca nastąpił wzrost z 65 do 68 pkt., w raku prostaty Access GAP wzrósł z 58 do 67 pkt.
„Już od trzech lat prezentujemy dane Access GAP. Z jednej strony tegoroczna aktualizacja dostarcza ponownie pozytywnych informacji – Polska na tle krajów Grupy Wyszehradzkiej poprawiła swój wynik pod względem dostępu do innowacyjnych terapii, ale nadal wyprzedzają nas Czechy i Słowacja a gorszy wynik od nas mają tylko Węgry. Pojawia się zatem pytanie czy tempo tych zmian jest wystarczające? Szczególnie jeśli przeanalizujemy bariery, które pozostają niezmienne – czas jaki upływa od rejestracji do refundacji, dostęp dla wąskich grup pacjentów oraz bariery administracyjne w postaci przedłużającego się nieraz procesu kontraktowania programów lekowych, co szczególnie wyraźnie widzimy w tym roku na przykładzie mukowiscydozy. Decyzja refundacyjna dla nowych leków została podjęta już w pierwszej połowie 2022 r., ale dopiero w tym roku widzimy wyraźną poprawę w dostępie do leczenia” – mówi Michał Byliniak, Dyrektor Generalny Związku Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA.
Zarówno w 2023, jak i w 2024 r. najgorzej przedstawia się sytuacja w chorobach przewlekłych. To również obszar, w którym nastąpił najmniejszy wzrost.
Najtrudniejsza sytuacja występuje obecnie w obszarze cukrzycy (wzrost z 31,8 pkt. do 34,3 pkt.) oraz chorobie Parkinsona, w przypadku której w ciągu ostatniego roku nie nastąpiła żadna zmiana (23 pkt. w 2023 i 2024 r.). W cukrzycy obserwujemy jedynie niewielki wzrost liczby refundowanych terapii. Co więcej są to leki, które na refundację czekały latami, a w momencie udostępnienia polskim pacjentom zbliżały się do końca swojej innowacyjności. W Polsce lista innowacyjnych leków stosowanych w cukrzycy czekających na refundację wciąż jest bardzo długa. Nadal blisko 90% najnowszych leków nie jest finansowanych ze środków publicznych, a czas oczekiwania na refundację jest liczony w latach i dla objętych refundacją leków sięga niemal 2000 dni.
„Obserwowana w danych Access GAP poprawa dostępu do innowacyjnych leków dla polskich pacjentów pokazuje, że onkologia i choroby rzadkie są traktowane przez płatnika publicznego jako dziedziny priorytetowe. I choć niewątpliwie były to potrzebne decyzje, ponieważ luki w tych obszarach były niepokojąco duże, to jednak nie możemy zapominać o chorobach przewlekłych, które w związku z procesem starzenia się społeczeństw będą coraz większym wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia w Polsce i całej Unii Europejskiej. Co więcej, choroby przewlekłe coraz częściej dotykają także osób młodych, a więc mamy do czynienia z coraz większymi populacjami pacjentów także aktywnych zawodowo. Tylko na cukrzycę chorują w Polsce prawie 3 miliony osób. Tymczasem poprawa dostępu do nowoczesnych leków oznacza dla pacjentów przede wszystkim bardziej skuteczne leczenie, mniejsze ryzyko groźnych powikłań, czy mniej absencji chorobowych, co wpływa na jakość i długość ich życia, a także na efektywność systemu ochrony zdrowia i rozwój polskiej gospodarki” – podkreśla Agnieszka Grzybowska-Zalewska, Prezes Zarządu Związku Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA
W pozostałych obszarach analizowanych w ramach Access GAP nastąpiły nieznaczne zmiany w zakresie dostępu do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych w Polsce: rak jajnika poprawa z 69 do 70 pkt., ostra białaczka szpikowa – z 50 do 56 pkt., chłoniaki – z 51 do 56 pkt., SMA – z 71 do 76 pkt., astma – z 60 do 62 pkt.
Zaktualizowane dane Access GAP potwierdzają, że Polska wykonała kolejny krok w zakresie dostępu polskich pacjentów do innowacyjnych terapii, szczególnie w onkologii i w chorobach rzadkich. Obserwowany w Access GAP wzrost dostępu do innowacji lekowych dla polskich pacjentów pokazuje, że w obecnych ramach legislacyjnych udaje się wypracowywać korzystne dla pacjentów rozwiązania i umożliwia im leczenie innowacyjnymi terapiami. Zmierzamy w dobrym kierunku, ale nadal pozostaje wiele wyzwań, na które powinniśmy odpowiedzieć, jak liczba refundowanych innowacyjnych technologii w Polsce oraz czas, jaki upływa od momentu rejestracji do refundacji.
Wszystkie obszary terapeutyczne analizowane w ramach platformy Access GAP oceniane są przy użyciu tego samego zestawu 8 wskaźników, które ujmują różne aspekty dostępu, w tym dostępność w ramach publicznej opieki zdrowotnej, przystępność cenową i realną dostępność do innowacyjnych produktów farmaceutycznych, terapii zalecanych przez wytyczne kliniczne oraz właściwej diagnostyki. Ponadto uwzględniono również rzeczywiste zastosowanie wybranych terapii w praktyce klinicznej. Wszystkie wskaźniki zostały dostosowane do konkretnego obszaru terapeutycznego pod względem wyboru odpowiednich produktów farmaceutycznych i testów diagnostycznych.
8 wskaźników KPI to:
1. Ograniczenia w refundacji;
2. Dostępność – czas od rejestracji do refundacji;
3. Zgodność z międzynarodowymi wytycznymi klinicznymi;
4. Programy dostępu indywidualnego;
5. Udział pacjentów leczonych za pomocą nowych terapii;
6. Rozpowszechnienie nowych terapii;
7. Refundacja testów molekularnych;
8. Dostęp do zaawansowanej diagnostyki.
Skala obrazuje, jak duży jest GAP, czyli LUKA w dostępie do innowacyjnych leków dla danego kraju w danym obszarze. Skala zamyka się w przedziale 0-100, gdzie 100 – oznacza brak ograniczeń dla danego leczenia lub diagnozy, a 0 – oznacza brak dostępu do wybranych leków lub usług.
Access GAP to pierwsza interaktywna platforma internetowa prezentująca dostęp do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych w 12 jednostkach chorobowych w krajach Grupy Wyszehradzkiej.
