W ciągu roku wydłużyła się „kobieca” kolejka do endokrynologa – z 7 mies. do 11 mies. Oczekiwanie pacjentek na USG tarczycy trwa pół roku. Nie mają też łatwo pacjentki onkologiczne – na rekonstrukcję piersi muszą czekać prawie rok. Na szczęście na mammografię, cytologię i do ginekologa dostać się można w kilka-kilkanaście dni. Pytanie, co dalej – w jakiej sytuacji są polskie pacjentki, które potrzebują dalszej diagnostyki i leczenia? Pokazuje to najnowszy Barometr Fundacji WHC „Kobieta w kolejce”.
W marcu zeszłego roku Fundacja WHC po raz pierwszy opublikowała Kobiecy Barometr WHC – raport skupiający się na problemach zdrowotnych dotyczących wyłącznie kobiet oraz na jednostkach chorobowych, które znacznie częściej występują u kobiet. W tym roku Fundacja po raz kolejny przeanalizowała 75 świadczeń zdrowotnych z 13 dziedzin medycyny. Dla każdej z dziedzin losowo wybrano kilkadziesiąt placówek (od 28 w przypadku radioterapii po 67 dla położnictwa i ginekologii), do których dzwonili ankieterzy, by dopytać się o możliwość umówienia wizyty, badania, zabiegu bądź operacji.
Tegoroczne wyniki prezentują się następująco (w nawiasie wyniki z roku 2022):
średni czas oczekiwania kobiet na świadczenia dotyczące chorób, które częściej u nich występują – 2,7 mies. (było 2,8 mies.)
średni czas oczekiwania na świadczenia wyłącznie kobiece (np. przy raku jajnika) – 2,5 mies. (było 2,2 mies.)
średni czas oczekiwania kobiet do lekarza specjalisty – 3,4 mies. (było 3,7 mies.)
średni czas oczekiwania kobiet na badanie diagnostyczne – 2,3 mies. (było 2,4 mies.)
Co ankieterzy słyszą od rejestratorek/rejestratorów?
Po raz pierwszy w Barometrze WHC znalazły się fragmenty notatek ankieterów dzwoniących do przychodni i szpitali. Dane do Barometrów WHC przez lata opracowywała firma HTA Consulting, następnie MAHTA, obecnie HTA Registry – jak informuje Fundacja, są to firmy, z których raportów niejednokrotnie korzysta Ministerstwo Zdrowia czy Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.
hospitalizacja na oddziale ogólnym psychiatrycznym
W przypadku anoreksji zagrażającej życiu lub psychozy, 16-letnia dziewczynka przyjmowana byłaby „na ostro”, jednak ankieter podający się za ojca dziewczynki usłyszał, że placówka jest przeładowana: łóżek na oddziale jest 20, a przyjętych pacjentów 32. Podczas rozmowy padły nazwy ośrodków w województwie mazowieckim, które przyjmują dzieci z opisanym wskazaniem i informacja, że w przypadku, „kiedy wszystkie łóżka są zajęte, to mazowieckie prosi o pomoc inne szpitale w Polsce i dzieci przewozi transportem szpitalnym”.
W jednym ze szpitali na wschodzie kraju ankieter otrzymał informację, że jest „brak miejsc, nie jest prowadzona lista oczekujących, w przypadku pilnym należy zgłosić się na izbę przyjęć, jeśli lekarz zdecyduje, że jest taka konieczność, zostawi pacjentkę na oddziale”.
Także w jednym z miejsc w województwie zachodniopomorskim ankieter usłyszał: „brak miejsc”. Został poinformowany, że czas oczekiwania na przyjęcie to kilkanaście miesięcy, a w tym momencie na liście oczekujących jest zapisanych ok. 40 dzieci.
badanie TK jamy brzusznej metodą PET/CT (pozytonowej tomografii emisyjnej)
Ankieter zwrócił uwagę, że informacje dotyczące czasu oczekiwania w jednej z placówek w Poznaniu mogą różnić się w zależności od terminu przeprowadzenia rozmowy z rejestracją. Został także poinformowany, że badanie wykonywane jest wyłącznie „w czwarty wtorek miesiąca”.
wizyta u endokrynologa
W jednym z wrocławskich szpitali ankieter został poinformowany, że czas oczekiwania w przypadku pilnym to rok, natomiast jeśli problem dotyczy przypadku stabilnego, to 5 lat. Najkrótsze czasy oczekiwania ankieter zidentyfikował w przypadku dwóch ośrodków wiejskich – w przypadku jednego z nich czas oczekiwania wyniósł ok. miesiąca, a w przypadku drugiego ok. 2,5 (Fundacja podkreśla, że nie należy na tej podstawie wyciągać wniosków, że na wsi zawsze łatwiej jest dostać się do specjalisty).
operacja guza jajnika metodą laparoskopową
W przypadku jednego z warszawskich ośrodków, w ramach którego analizowany był przypadek 33-letniej pacjentki skierowanej przez ginekologa na operację guza jajnika metodą laparoskopową ankieter uzyskał informację, że terminy zabiegu w trybie pilnym to 6-8 mies., a w trybie stabilnym czas oczekiwania wynosi nawet do 2 lat. Podczas rozmowy ankieter został poinstruowany, że przed przystąpieniem do zabiegu konieczna jest wcześniejsza kwalifikacja, a na nią zapisy obecnie prowadzone są na przełom sierpnia i września.
badanie w kierunku 5 najczęstszych mutacji genu BRCA1 (konsultacja onkogenetyczna)
W jednym z miejsc ankieter otrzymał informację, że badanie może być wykonane tego samego dnia (pobranie krwi), co konsultacja onkogenetyczna, przy czym terminy konsultacji obecnie umawiane są na grudzień 2023 r.
Z kolei podczas telefonowania do jednego ze szpitali okazało się, że poradnia onkogenetyczna została otwarta w lutym i tam terminy są „na już”. W innej poradni szpitalnej ankieter usłyszał, że jest ona czynna tylko jeden dzień w tygodniu – wtorek. Dla pacjentów leczących się w tym szpitalu, terminy są na marzec. Dla pozostałych pacjentów – na sierpień 2023 r.
Średni czas oczekiwania kobiet na świadczenia dotyczące chorób, które częściej u nich występują
Najdłuższe czasy oczekiwania zidentyfikowano w dziedzinach:
chirurgia plastyczna – 8,0 mies. (nie chodzi o tzw. medycynę estetyczną, a o rekonstrukcje piersi) (było 6,6 mies.)
angiologia – 5,2 mies. (było 6,1 mies.)
endokrynologia – 4,4 mies. (było 3,3 mies.)
Ponad miesiąc pacjentki zaczekają także na świadczenia w dziedzinach:
psychiatria – 1,4 mies. (było 2,1 mies.)
ginekologia onkologiczna – 1,5 mies. (był 1 mies.)
Najszybciej pacjentki mogą skorzystać ze świadczeń obejmujących dziedzinę radioterapii onkologicznej, gdzie czas oczekiwania wynosi średnio 0,7 miesiąca. Są to specjalistyczne świadczenia, a grono odbiorców jest ograniczone – pacjenci korzystający z porad lekarza radiologa oraz świadczeń terapeutycznych sklasyfikowanych w tej dziedzinie to osoby obciążone poważną chorobą zagrażającą życiu i zdrowiu.
Średni czas oczekiwania na świadczenia wyłącznie kobiece
Wyniki przedstawiają się następująco:
rekonstrukcja piersi; wymiana ekspandera na endoprotezę piersiową – 12,0 mies. (było 13,1 mies.)
rekonstrukcja piersi; wstawienie implantu typu ekspander – 11,9 mies. (było 7, 0 mies.)
operacja nietrzymania moczu metodą TOT – 5,7 mies. (było 4,7 mies.)
Ponadto:
operacja wypadania macicy metodą podwieszania z dostępem laparoskopowym – 4,8 mies. było 5,3 mies.)
laparoskopia diagnostyczna – 4,4 mies. (było 3,6 mies.)
kolposkopia – 3,2 mies. (było 1,2 mies.)
Średni czas oczekiwania kobiet do lekarza specjalisty
Najdłużej kobiety muszą zaczekać na wizytę:
u endokrynologa – 11,0 mies. (było 7,3 mies.)
u angiologa – 6,5 mies. (było 8,5 mies.)
u chirurga naczyniowego – 6,4 mies. (było 8,0 mies.)
Specjaliści, do których czas oczekiwania jest dłuższy niż 3 miesiące, to między innymi:
chirurg plastyczny – 6,3 mies. (nie chodzi tu o tzw. medycynę estetyczną a rekonstrukcje piersi) (było 4,1 mies.)
neurochirurg – 6,2 mies. (było 5,7 mies.)
immunolog – 5,4 mies. (było 5,3 mies.)
Najkrócej pacjentki zaczekają na wizytę:
u ginekologa – 0,3 mies. (było 0,7 mies.)
u ginekologa-onkologa – 0,5 mies. (było 0,3 mies.)
Średni czas oczekiwania kobiet na badania diagnostyczne
Najdłuższy czas oczekiwania odnotowano w przypadku:
USG tarczycy – 6,1 mies. (było 5,7 mies.)
USG Doppler kończyn dolnych – 5,5 mies. (było 7,6 mies.)
badanie w kierunku 5 najczęstszych mutacji w obrębie genu BRCA1 u pacjentki potencjalnie obciążonej ryzykiem rozwoju dziedzicznego raka piersi – 4,5 mies. (było 7,4 mies.)
laparoskopia diagnostyczna – 4,4 mies. (było 3,6 mies.)
Najkrócej pacjentki zaczekają na:
mammografię – 0,3 mies. (było 0,1 mies.)
cytologię – 0,6 mies. (było 0,5 mies.)
Etapowość leczenia, czyli odyseja diagnostyczno-lecznicza
Fundacja WHC poświęca także uwagę problematyce etapowości leczenia, dlatego wskazała kilka przykładów ograniczeń, w których sumujący się czas oczekiwania do kolejnych etapów diagnostyki i leczenia jest szczególnie bolesny dla pacjentki i decyduje o jej szansie na powrót do zdrowia bądź o przeżyciu.
Zgodnie z wynikami:
czas od podejrzenia raka piersi w badaniu mammograficznym do mastektomii całkowitej wynosi 85 dni (było 77 dni)
czas od diagnozy anoreksji i myśli samobójczych do wizyty u gastroenterologa dziecięcego (16-letnia pacjentka) wynosi 190 dni (było 306 dni)
czas od diagnozy niespecyficznych objawów raka jajnika do operacji metodą laparotomii pośrodkowej wynosi 199 dni (było 145 dni)
czas od drugiego poronienia przed 20 tygodniem ciąży do badania kariotypu wynosi 291 dni (było 366)
czas od diagnozy bolesnych, obfitych i nieregularnych miesiączek do zabiegu usunięcia torbieli endometrialnych metodą tradycyjną wynosi 308 dni (były 233 dni)
czas od diagnozy hiperprolaktynemii i bólów głowy do usunięcia guza prolaktynowego wynosi 621 dni (było 551 dni)
czas od podejrzenia raka tarczycy do tyreidektomii radykalnej wynosi 651 dni (było 536 dni)
czas od diagnozy przewlekłej niewydolności żylnej do usunięcia żylaków metodą klasyczną wynosi 774 dni (było 911 dni)
Fundacja WHC podkreśla, że w ostatnich latach Ministerstwo Zdrowia, dzięki pracy m.in. wiceministra Macieja Miłkowskiego, znacząco poprawiło dostęp do innowacyjnych leków, jednak pomimo systematycznego wzrostu liczby dostępnych terapii skierowanych do kobiet, grupa ta wciąż boryka się z ograniczeniami w dostępie do innowacyjnego leczenia. Możliwości płatnicze w Polsce, w tym deficyt w budżecie NFZ za rok 2022 oraz stosunkowo niski odsetek PKB wydawany na ochronę zdrowia nie napawają optymizmem na przyszłość.
Fundacja podaje, że w latach 2019-2022 na stronach Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji utworzono 981 zleceń dotyczących przygotowania analizy weryfikacyjnej AOTMiT, stanowiska Rady Przejrzystości i rekomendacji Prezesa Agencji.
4,5 proc. (44) stanowiły zlecenia dotyczące produktów leczniczych stosowanych w chorobach typowych dla kobiet (rak piersi – 14, stwardnienie rozsiane – 11, RZS – 4, migrena – 7, narządy płciowe – 5, toczeń rumieniowaty – 2, zapalenie pęcherza moczowego – 1). Większość przeanalizowanych technologii wykorzystywanych szczególnie wśród kobiet uzyskała warunkowe/negatywne rekomendacje/stanowiska.
